چکیده:

این پژوهش به زمینه‌های ظهور و گسترش گفتمان‌های مبارز دینی در دهه‌های 40 و50 که باعث پیروزی انقلاب اسلامی ایران و شکل‌دهی نظام جمهوری اسلامی شده است، می‌پردازد. پرسش بنیادین این جُستار، چگونگی ظهور و گسترش گفتمان‌های مبارز دینی و برتری آن نسبت به گفتمان‌های غیردینی در ایرانِ دهه‌ی چهل و پنجاه می‌باشد. نگارنده در پاسخ به این پرسش، درصدد برآمد تا با پایبندی به الزامات روش تحلیلی– تاریخی و گفتمانی، پس از بحث نظریه گفتمان لاکلا و موفه، فرضیه مورد بحث خود مبنی بر اینکه؛ شکست گفتمان‌های چپ و لیبرال در مبارزه با رژیم پهلوی از یک سو و اسرار رژیم برنوسازی خطّی و مذهب ستیزی از سوی دیگر که موجب ظهور گفتمان‌های مبارز دینی در دهه‌های چهل و پنجاه در ایران گردید، را به‌آزمون بگذارد.

به‌عبارتی‌، در شرایط بی‌قراری جامعه و فضای نسبتاً باز سیاسی به‌ وجود آمده پس از فروپاشی گفتمان مطلقه پهلوی اول، جامعه ایران شاهد ظهور و گسترش گفتمان‌های متعدد از جمله: گفتمان‌های چپ، ملی‌گرای لیبرال و دینی، در دهه‌های 20 و 30 بوده است. اما از یک سو، گفتمان‌های مبارز غیردینی به‌ دلیل ضعف دال مرکزی و عدم تثبیت هارمونی، توان تبدیل به گفتمان هژمون را نداشته، و در مواجه با گفتمان پهلویسم دچار ضعف و ناکارآمدی شدند. از سوی دیگر، عدم هماهنگی دال‌های گفتمان پهلویسم با مؤلفه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی جامعه ایران، گفتمان فوق نتوانست هژمونی خود را تثبیت و تداوم بخشد. به همین دلیل گفتمان‌های مبارز دینی در دو دهه منتهی به انقلاب با استفاده از دال‌های خالی موجود در آن فضا و با مفصل‌بندی مناسب توانستند به هژمونی گفتمان برای مبارزه با سلطنت تبدیل شوند.

برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید